Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

 1. Tiểu sử và những dấu mốc đáng nhớ trong sự nghiệp âm nhạc của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

* Tiểu sử và sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn:

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn quê ở làng Minh Hương, xã Vĩnh Tri, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. Thời niên thiếu, ông theo học các trường Lycée Français và Providence ở Huế, sau này vào Sài Gòn theo học triết học tại trường Tây Lycée Jean Jacques Rousseau Sài Gòn & tốt nghiệp tú tài tại đây.

Năm 1957, ông bị một tai nạn khi đang tập judo với em trai. Ông bị thương nặng ở ngực, suýt chết, phải nằm liệt giường gần hai năm tại Huế. Trong thời gian nằm bệnh, ông đã đọc nhiều sách về triết học, văn học và tìm hiểu dân ca. Ông từng thổ lộ: "Khi rời khỏi giường bệnh, trong tôi đã có một niềm đam mê khác là âm nhạc. Nói như vậy hình như không chính xác, có thể những điều mơ ước, khát khao đó đã ẩn chứa từ trong phần sâu kín của tiềm thức bỗng được đánh thức, trỗi dậy".

Theo ông cho biết, ông sáng tác hai bài "Sương đêm" và "Sao chiều" vào năm 17 tuổi. Nhưng tác phẩm được công bố đầu tiên của ông là "Ướt mi", do nhà xuất bản An Phú in năm 1959 và qua giọng ca của nữ ca sĩ Thanh Thúy.

Năm 1961 vì muốn tránh thi hành nghĩa vụ quân sự nên ông đã thi và theo học ngành Tâm lý giáo dục trẻ em ở trường Sư phạm Quy Nhơn. Sau khi tốt nghiệp xong, ông dạy tại một trường tiểu học ở Bảo Lộc, Lâm Đồng.

Ông là một trí thức đấu tranh hết mình cho phong trào hòa bình tại miền Nam. Năm 1968, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã gặp bộ đội Cụ Hồ trong 26 ngày đêm Cách mạng giải phóng Huế. Năm 1970, ông đã tham gia phong trào Tự quyết với Ngô Kha, Lê Khắc Cầm, Trần Viết Ngạc, Chu Sơn và Thái Ngọc San.

Tên tuổi của Trịnh Công Sơn được nhiều người biết đến hơn, từ khi ông cùng ca sĩ Khánh Ly hát tại Quán Văn, một quán cà phê đơn sơ dựng trên bãi đất cỏ sau Trường Đại học Văn khoa Sài Gòn do nhóm sinh viên mang tên Khai Hóa trong phong trào phục vụ thanh niên xã hội chủ trương, từ cuối năm 1966. Trong những năm sau đó, nhạc của ông được phổ biến và được nhiều ca sĩ trình diễn, đặc biệt là Khánh Ly. Ông kể: "Gặp gỡ ca sĩ Khánh Ly là một may mắn tình cờ, không phải riêng cho tôi mà còn cho cả Khánh Ly...".  Một số bài hát của Trịnh Công Sơn đã đến với công chúng Nhật Bản năm 1970 như "Diễm xưa", "Ca dao Mẹ", "Ngủ đi con". Riêng bài "Ngủ đi con" đã phát hành trên hai triệu đĩa than. 

Trưa ngày 30 tháng 4 năm 1975, ông lên Đài phát thanh Sài Gòn hát bài "Nối vòng tay lớn". Cũng chính ông là người trưa ngày 30/4 đã đứng lên phát biểu trực tiếp trên đài phát thanh Sài Gòn sau lời tuyên bố đầu hàng của Tổng thống Dương Văn Minh. Trong bài phát biểu, ông kêu gọi người dân miền Nam ủng hộ Chính phủ Cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam.

Những năm sau 1975, sau thời gian học tập chính trị, ông làm việc tại Hội Âm nhạc Thành phố Hồ Chí Minh, tạp chí Sóng nhạc. Từ đầu thập niên 1980, Trịnh Công Sơn bắt đầu sáng tác lại, lúc đầu một số sáng tác ông gởi qua cho Khánh Ly và chỉ phát hành tại hải ngoại. Khi bắt đầu được phép lưu hành nhạc trong nước, ông có viết một số bài có nội dung ca ngợi những chủ trương của chế độ mới như: "Thành phố mùa xuân", "Ngọn lửa vĩnh cửu Moskva", "Em ở nông trường em ra biên giới", "Huyền thoại Mẹ",... Sau đó nhà nước Việt Nam đã nới lỏng quản lý văn nghệ, ông lại tiếp tục đóng góp nhiều bản tình ca có giá trị.

Trịnh Công Sơn còn là một diễn viên điện ảnh nghiệp dư, năm 1971 đã thủ vai chính trong phim Đất khổ. Bộ phim được chọn là phim Việt Nam chính trong Liên hoan phim Á Mỹ năm 1996. Năm 1997, ông và nghệ sĩ Thanh Bạch và ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh thực hiện album băng hình VHS của mình mang tựa đề Ru tình được Hãng phim trẻ sản xuất năm 1996. Sau đó Hãng phim Phương Nam sản xuất lại dưới dạng VCD & DVD năm 2004. Riêng Hãng phim Phương Nam cũng thực hiện cho ông và nhạc sĩ Văn Cao trong chương trình "Văn Cao & Trịnh Công Sơn" năm 1998 dưới định dạng băng VHS, sau đó là VCD & DVD. Từ đó, ông cùng bà Trịnh Vĩnh Trinh góp mặt trong những CD nhạc do ông sáng tác và được Hãng phim Phương Nam sản xuất trong giai đoạn này như "Ru tình", "Tình yêu tìm thấy", "Vì tôi cần thấy em yêu đời", "Cho đời chút ơn",...

Cuối đời, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn bị bệnh gan, thận và tiểu đường. Tuy nhiên, ông vẫn cố gắng sáng tác những ca khúc mới trong những năm cuối đời mình.

Ông mất tại Thành phố Hồ Chí Minh vì bệnh tiểu đường lúc 12h45 ngày 01/04/2001, hàng ngàn người đã đến viếng tang và "có thể nói, chưa có nhạc sĩ nào mất đi lại được công chúng thương tiếc như Trịnh Công Sơn". Ông được an táng tại Nghĩa trang chùa Quảng Bình (quận Thủ Đức). Từ đó hàng năm giới hâm mộ đều lấy ngày này làm ngày tưởng niệm.

Năm 2001, nhà hát Hoà Bình cùng Hãng phim Phương Nam thực hiện Đại nhạc hội kỷ niệm 100 ngày mất của ông mang tên "Như một lời chia tay". Sau đó là các liveshow tưởng nhớ ông như "Đêm thần thoại" (2005) và "Rơi lệ ru người" (2007)".

* Một số giải thưởng mà nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đạt được:

+ Năm 1972, ông đoạt giải thưởng Đĩa Vàng ở Nhật Bản với bài "Ngủ đi con" (trong Ca khúc da vàng) qua tiếng hát của ca sĩ Khánh Ly. Năm 1979, hãng đĩa Nippon Columbia mời Khánh Ly thu băng lần thứ nhì các nhạc phẩm của ông, cũng vào năm này ca khúc "Ngủ đi con" trở thành 1 hit ở Nhật Bản.

+ Giải thưởng cho Bài hát hay nhất trong phim "Tội lỗi cuối cùng".

+ Giải Nhất của cuộc thi "Những bài hát hay nhất sau 10 năm chiến tranh" với bài "Em ở nông trường, em ra biên giới".

+ Giải Nhất cuộc thi "Hai mươi năm sau" với bài "Hai mươi mùa nắng lạ".

+ Năm 1997 ông đoạt giải thưởng lớn của Hội Nhạc Sĩ cho một chuỗi bài hát: "Xin trả nợ người", "Sóng về đâu", "Em đi bỏ lại con đường", "Ta đã thấy gì hôm nay".

+ Trịnh Công Sơn có tên trong tự điển bách khoa Pháp Encyclopédie de tous les pays du monde (Coll. Les Millions).

2. Những bài hát hay nhất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

Nhạc của Trịnh Công Sơn được nhiều ca sĩ thể hiện, nhưng thành công hơn cả là Khánh Ly, Lệ Thu, Hồng Nhung và Quang Dũng. Ngoài ra, ông còn được xem là một nhà thơ, một họa sĩ, một diễn viên và một ca sĩ không chuyên (ông từng biểu diễn một số bài hát do chính mình sáng tác).

* Một số bài hát được biết đến rộng rãi nhất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn:

Ai ngoài cánh cửa?

Bà mẹ Ô Lý

Bay đi thầm lặng

Bằng lòng

Bài ca dành cho những xác người (Ballad to the dead)

Bên đời hiu quạnh

Biển nghìn thu ở lại

Biển nhớ (You said goodbye)

Biển sáng (Bright sea) (sáng tác cùng với Phạm Trọng Cầu)

Biết đâu nguồn cội (Unbeknownst to me, the root)

Bống bồng ơi

Bống không là Bống

Bốn mùa thay lá (Four seasons of change)

Ca dao mẹ (A mother's lament)

Cánh đồng hoà bình (Fields of peace)

Cát bụi (Sand and dust)

Chiếc lá thu phai (The withering fall leaf)

Chiều một mình qua phố (An afternoon promenade of solitude)

Chìm dưới cơn mưa (Buried under the rain)

Cho đời chút ơn (Grace onto life)

Cho một người nằm xuống (Song for the fallen)

Chưa mất niềm tin (Still believing)

Chưa mòn giấc mơ (A dream that hasn't been eroded)

Con mắt còn lại (The remaining eye)

Có một dòng sông đã qua đời (A river that died)

Có nghe đời nghiêng (Tilting life)

Còn ai với ai / Còn tôi với ai

Còn mãi tìm nhau (Forever seeking)

Còn có bao ngày (Not many days are left)

Còn thấy mặt người

Còn tuổi nào cho em

Cỏ xót xa đưa (Sway sorrow weeds)

Cúi xuống thật gần (Bend down, come closer)

Cũng sẽ chìm trôi (Eventual withering)

Cuối cùng cho một tình yêu (The end of a romance)

Dân ta vẫn sống

Dấu chân địa đàng / Tiếng hát dạ lan (Footprints in Eden / The singing of the Hyacinth)

Diễm xưa (Over the old tower)

Du mục (Nomad)

Dựng lại người, dựng lại nhà (People rebuilt, houses rebuilt)

Đại bác ru đêm (A Lullaby of Cannons for the Night)

Để gió cuốn đi (Gone with the wind)

Đêm / Đêm Hồng (Night / Pink Night)

Đêm bây giờ, đêm mai (This night, tomorrow night)

Đêm thấy ta là thác đổ (One night I saw me as a waterfall)

Đi mãi trên đường (Never-ending road)

Đóa hoa vô thường (Evanescent bloom)

Đoản khúc thu Hà Nội (Ditty for Hanoi's autumn)

Đợi có một ngày (Waiting for the day)

Đời cho ta thế

Đôi mắt nào mở ra (Open your eyes)

Đồng dao hoà bình (The rhymth of Peace)

Đừng mong ai, đừng nghi ngại

Em còn nhớ hay em đã quên (Do you still remember or have you forgotten?)

Em đã cho tôi bầu trời (The heaven you have brought to me)

Em đi bỏ lại con đường

Em đi trong chiều (In the evening you walk)

Em hãy ngủ đi (Love, you should sleep)

Em là hoa hồng nhỏ (You are a little rose)

Gần như niềm tuyệt vọng (A resemblance of despair)

Gia tài của mẹ (A mother's legacy)

Giọt lệ thiên thu (A tear of eternity)

Giọt nước mắt cho quê hương (A tear for my homeland)

Gọi tên bốn mùa (Conjure up the four seasons)

Góp lá mùa xuân

Hạ trắng (We're not apart)

Hai mươi mùa nắng lạ (Twenty seasons of strange sunlight)

Hành hương trên đồi cao / Người đi hành hương trên đỉnh cao (Pilgrimage)

Hãy cố chờ (Let's try to wait)

Hãy cứ vui như mọi ngày (Just be happy like any other day)

Hãy khóc đi em (Just cry, my dear)

Hãy nhìn lại (Just look back and see)

Hãy sống giùm tôi (Just live my life for me)

Hãy yêu nhau đi (Give me your hand)

Hoà bình là cơm áo (Peace means weal)

Hoa vàng mấy độ (The flowers that were once golden bright)

Hoa xuân ca (Spring flowers song)
Hôm nay tôi nghe (Today I heard)

Huế - Sài Gòn - Hà Nội (Hue - Saigon - Hanoi)

Huyền thoại mẹ (Legendary mother)

Khăn quàng thắp sáng bình minh

Khói trời mênh mông

Lại gần với nhau (Closer)

Lặng lẽ nơi này (So silent here)

Lời buồn thánh

Lời mẹ ru (A mother's lullaby)

Lời ở phố về

Lời ru đêm (Night's lullaby)

Lời thiên thu gọi (Eternity's calling)

Mẹ bỏ con đi / Đường xa vạn dặm

Mẹ đi vắng

Môi hồng đào (Rosy Lips)

Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui (Each day I choose joy)

Một buổi sáng mùa xuân (A spring morning)

Một cõi đi về (Circle of life)

Một lần thoáng có

Một ngày như mọi ngày (A day just like any other day)

Một ngày vinh quang (A day of glory)

Mùa áo quan (The season of coffins)

Mùa hè đến (The summer's arrived)

Mùa phục hồi / Xin chờ những sớm mai (The season of recuperation / Waiting for tomorrow mornings)

Mưa hồng (Pink rain)

Mừng sinh nhật

Nắng thuỷ tinh (Crystal sunlight)

Này em cớ nhớ (Do you remember?)

Ngẫu nhiên (Perchance)

Ngày dài trên quê hương (A long day in the Motherland)

Ngày mai đây bình yên (Peaceful future)

Ngày về (Returning home)

Ngày xưa khi còn bé (Childhood days)

Nghe những tàn phai (The sound of evanescing)

Nghe tiếng muôn trùng

Ngủ đi con (Go to sleep, my child)

Ngụ ngôn mùa đông (A winter fable)

Người con gái Việt Nam da vàng (A yellow-skinned Vietnamese girl)

Người già em bé (An old person, a baby)

Người về bỗng nhớ (Now i can see)

Nguyệt ca (The lunar song)

Nhìn những mùa thu đi (Watch the autumns go by)

Nhớ mùa thu Hà Nội (Missing Hanoi's autumn)

Như cánh vạc bay (Like a flying crane)

Như chim ưu phiền (Anguishing bird)

Như một lời chia tay (Words of good-bye)

Như một vết thương (A wound)

Như tiếng thở dài (As a deep sigh)

Những con mắt trần gian (The earthly eyes)

Những giọt máu trổ bông (The blooming of the blood drops)

Níu tay nghìn trùng (Grabbing hands over a thousand miles)

Nối vòng tay lớn (Circle of unity)

Ở trọ / Cõi tạm (Temporary stay)

Phôi pha (Withering)

Phúc âm buồn (Dolorous Gospel)

Quê hương đau nặng (Motherland in pain)

Quỳnh hương (Scent of the ephemeral bloom)

Ra đồng giữa ngọ

Rồi như đá ngây ngô (Not gone at all)

Rơi lệ ru người

Ru đời đã mất (Lullaby for a lost life)

Ru đời đi nhé (Lullaby to life)

Ru em (Lullaby for you)

Ru em từng ngón xuân nồng / Ru mãi ngàn năm (Eternal lullaby)

Ru ta ngậm ngùi / Môi nào hãy còn thơm (Lullaby for a sorrowful me)

Ru tình (Lullaby for love)

Rừng xưa đã khép (Your old woods are closed)

Sao mắt mẹ chưa vui?

Sẽ còn ai (Who will remain?)

Sóng về đâu (To where the waves depart)

Ta đi dựng cờ

Tạ ơn (Thanksgiving)

Ta phải thấy mặt trời (We must be able to see the Sun)

Ta quyết phải sống (We have to survive & live)

Ta thấy gì đêm nay (What have we seen tonight?)

Thuở Bống là người (The time when Bong was in human form)

Thiên sứ bâng khuâng (thơ Trịnh Cung)

Thương một người (Loving someone)

Tiến thoái lưỡng nan (All ways closed off)

Tiếng ve gọi hè

Tình ca của người mất trí ("Ballad of an insane person" or "Love song of a deranged woman")

Tình khúc Ơ-bai

Tình nhớ (Memory)

Tình sầu (Sorrowful love)

Tình xa (Distant love)

Tình xót xa vừa

Tình yêu tìm thấy

Tôi đã mất (I have lost)

Tôi đang lắng nghe / Im lặng thở dài (I am listening / Quiet sigh)

Tôi ơi đừng tuyệt vọng (Despair not, dear me)

Tôi ru em ngủ (My lullaby for you)

Tôi sẽ đi thăm (I shall visit)

Tôi sẽ nhớ (I shall remember)

Tôi tìm tôi / Tôi là ai? (I search for myself / Who am I?)

Trong nỗi đau tình cờ

Tự tình khúc

Từng ngày qua (Everyday through)

Tuổi đá buồn (Stone's age of despair)

Tuổi đời mênh mông

Tuổi trẻ Việt Nam (Vietnamese Youths)

Tưởng rằng đã quên (Thought that I have forgotten)

Ướt mi ("Misty eyes" or "Tearing lashes")

Vẫn có em bên đời (I still have you in my life)

Vẫn nhớ cuộc đời

Vàng phai trước ngõ

Về trong suối nguồn (Back to the fountainhead)

Về thăm mái trường xưa (Revisiting the old school)

Vết lăn trầm

Vì bé ngoan

Vì tôi cần thấy em yêu đời

Vườn xưa (Garden of the past)

Xa dấu mặt trời (Far from the sun)

Xanh lòng phai tàn

Xin cho tôi (Please give me)

Xin mặt trời ngủ yên (Please let the sun sleep)

Xin trả nợ người

Yêu dấu tan theo (Fading love)