Triển lãm NINGYO : Nghệ thuật và vẻ đẹp của búp bê Nhật Bản

Búp bê truyền thống từ lâu đã trở thành một phần vô cùng quan trọng trong văn hóa Nhật Bản và đóng vai trò không thể thiếu đối với văn hóa xứ sở Phù Tang từ thời cổ đại đến văn hóa hiện đại. Trong số các loại búp bê của Nhật Bản, búp bê Ningyo nổi bật hơn cả bởi vẻ đẹp và ý nghĩa của nó, chúng được đại đa số người Nhật tin rằng chúng đại diện cho đời sống văn hóa tâm linh của người Nhật Bản. Mỗi loại búp bê đều có một ý nghĩa riêng biệt, tuy nhiên chung quy lại thì nó đều thể hiện ước muốn về hạnh phúc và may mắn cho những chủ nhân sở hữu nó, việc chơi và sở hữu búp bê cũng giống như việc thưởng trà, nhẹ nhàng và tinh tế.

Búp bê Kimekomi: Công chúa. Muraoka Shigeru, Muraoka Fumihiko (Ảnh: Internet)

Với người dân xứ Phù Tang, búp bê truyền thống Nhật Bản Ningyo không chỉ được xem là đồ vật để trang trí mà còn có ý nghĩa tinh thần rất lớn, nó giúp gắn kết và xoa dịu những vấn đề về tâm lý mà chủ nhân có thể mắc phải trong cuộc sống. Đa phần búp bê truyền thống Nhật Bản và nghệ thuật chế tác búp bê mang rất nhiều hàm ý nghệ thuật mà người nghệ nhân gửi gắm trong đó. Đối với người dân Nhật, búp bê Ningyo là đại diện cho chính con người họ, mang phẩm giá cũng như những tính cách tốt đẹp trong họ. Do đó, chiêm ngưỡng búp bê Ningyo giúp người xem có thể thấy được cảnh tượng thiên nhiên cũng như cuộc sống, sắc thái, tinh thần văn hóa của người Nhật, từ cung đình đến dân dã: búp bê Hatsumode trong hình ảnh cô gái đi lễ chùa đầu xuân, búp bê công chúa với bộ kimono 18 lớp, búp bê cung đình với hình ảnh cung nữ đang chơi đàn biwa, búp bê Kyoto thể hiện cho thành phố Kyoto, búp bê Hoàng Thái Tử…  

Búp bê cặp đôi tượng trưng cho sự bền vững cho hôn nhân nổi tiếng trong văn hóa nghệ thuật của Nhật Bản (Ảnh: Internet)

Vì vậy nên búp bê truyền thống Nhật Bản Ningyo chứa đựng nhiều sắc thái và cử chỉ, thể hiện sự tài tình, khéo léo, tinh tế trong việc chế tác, chúng được vun đắp bởi tình yêu sâu sắc, điều đó nói lên nét đặc trưng trong văn hóa Nhật Bản. Một trong những mục đích lớn nhất của búp bê truyền thống Nhật Bản Ningyo là làm quà tặng cho trẻ em nhân Lễ hội bé gái ngày 3/3 và Lễ hội bé trai ngày 5/5, với ý nghĩa bảo hộ cho các em bé đó. Ngoài ra, các loại búp bê khác nhau cũng có tác dụng để trừ tà ma, bệnh tật, uế khí, bảo vệ người già và trẻ nhỏ…

Trước đây người Nhật chơi búp bê theo đúng nghĩa, tức họ đặt mua những hình nộm búp bê làm sẵn, mang về may quần áo và thay đổi quần áo cho búp bê theo sở thích hoặc theo những dịp đặc biệt nào đó.

Người dân xứ sở hoa anh đào thường tìm đến thú chơi búp bê truyền thống như một cách để thưởng lãm và nhìn cuộc sống với một thái độ tích cực hơn sau những giây phút căng thẳng của cuộc sống. Người Nhật cho rằng búp bê truyền thống chính là một niềm tự hào trong tín ngưỡng của người Nhật và họ cũng mong muốn chúng trở thành một sứ giả truyền bá những giá trị văn hóa của Nhật Bản đến với công chúng. Nhìn vào cách thức tạo hình, búp bê truyền thống Nhật Bản Ningyo cho ta thấy được kỹ năng cũng như trình độ của các nghệ nhân. Người nghệ nhân làm búp bê Ningyo ngoài việc có  khả năng thổi hồn vào những tác phẩm nghệ thuật này.

Thời gian thông thường để nghệ nhân Nhật có thể hoàn thiện một búp bê cần từ vài tháng cho tới vài năm, tùy độ tinh xảo của chúng. Thường sẽ có từ 20 đến 30 nghệ nhân, họ sẽ chuyên trách từng công đoạn khác nhau như: người làm khuôn, người may trang phục, người vẽ mặt, người tạo kiểu tóc.... Chính vì những lý đó khiến cho nghệ thuật chế tác búp bê tại Nhật Bản đã được nâng tầm là một loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo được cả thế giới biết đến. Người Nhật quan niệm rằng búp bê có linh hồn và sức mạnh nên nghệ nhân phục chế chính là người đánh thức linh hồn cho búp bê truyền thống. Ngoài những kỹ năng tổng hợp, người làm công việc phục chế búp bê phải “biết trân trọng, nâng niu, vui buồn cùng búp bê”, “thay vì chỉ đơn thuần là ngắm nhìn búp bê thì tôi luôn muốn mọi người cùng nói chuyện với búp bê”.

Trong tiếng Nhật, Ningyo nghĩa là “hình dáng con người”, theo đó nền văn hóa búp bê sẽ được giới thiệu thông qua 67 búp bê chia thành 4 phần:

• Búp bê dùng để cầu nguyện cho trẻ em khôn lớn
• Búp bê với vai trò tác phẩm nghệ thuật
• Búp bê với vai trò nghệ thuật dân gian
• Truyền bá văn hóa búp bê truyền thống

Triển lãm Ningyo – Nghệ thuật và vẻ đẹp của búp bê Nhật Bản, sẽ giới thiệu một cách toàn diện từ Katashiro đến Amagatsu – những hình mẫu được coi là điển hình và tiêu biểu của búp bê truyền thống Nhật Bản, đến những con búp bê bản địa phản ánh về khí hậu và những giai thoại trên khắp đất nước, rồi tới những con búp bê thay quần áo được yêu mến ở Nhật Bản ngày nay như đồ chơi búp bê và những búp bê nhân vật làm theo tỷ lệ được đánh giá cao trên toàn thế giới.

Trong khuôn khổ giao lưu văn hóa nghệ thuật giữa Nhật Bản và Việt Nam, Quỹ Giao Lưu Quốc Tế Nhật Bản (The Japan Foundation) đã nỗ lực kết nối văn hóa nghệ thuật giữa Nhật Bản và các quốc gia trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, nhằm quảng bá văn hóa ra bên ngoài lãnh thổ, để nghệ thuật chế tác búp bê cũng như văn hóa búp bê truyền thống Ningyo được cả thế giới lưu giữ và truyền tụng./.

Cập nhật thêm sự kiện tại https://www.facebook.com/events/755220052132300/755220065465632/